یک کامپیوتر در طی دوران کارکردش بسته به نوع پردازش و سرنوشتش (کاربرش کی باشه!) تحت فشارهای گوناگونی قرار می گیرد. در حالت عادی یک کامپیوتر می تواند – یا بهتره بگوییم باید بتواند – تحت هر نوع فشاری پایداری خودش را حفظ کند. در سیستمهایی که اوورکلاک شده اند، به دلیل تغییر پارامتر های پیشفرض تنظیمات کارخانه ای قطعات، و به دنبال اون بالا رفتن احتمال بروز خطا در پردازش، این پایداری، بسیار شکننده تر می شود.
در این ارتباط، نرم افزار هایی برای آزمایش پایداری و خطای سیستم ارائه شده اند که میتوانند اوورکلاکر را در پیدا کردن احتمال بروز خطا و یا ناپایداری در سیستم یاری کنند. قریب به اتفاق این نرم افزارها با استفاده از الگوریتم های خاص ریاضی و هندسی یک یا چند قطعه را همزمان و یا گاهی فقط بر روی بخش خاصی از یک قطعه تمرکز کرده و آن قسمت را تحت فشار و آزمایش خطا قرار میدهند. بدیهی است سیستم عامل و یا سخت افزار، در صورت وجود ناپایداری و یا داشتن احتمال خطا در خود، زمانی که تحت فشار قرار می گیرند، آن را بروز داده، و سیستم آن را اعلان و یا به کل کارکردش متوقف میشود تا بدین ترتیب اوورکلاکر دریابد که سیستم به درستی اوورکلاک نشده و نمیتوان از آن به صورت مطمئن استفاده کرد.
اوورکلاک کردن دلایل مختلفی می تواند داشته باشد،از جمله ی آن:
- اوورکلاک می تواند خیلی مشروع به عنوان راه حلی برای از بین بردن گلوگاه در سیستمی که قطعه ای در آن گلوگاه ایجاد کرده به کارگرفته شود.
- اوورکلاک میتواند به گیمرها در افزایش کارایی سیستم هایشان کمک کند تا در بازی های مورد علاقه ی خود تعداد فریم بیشتری دریافت کنند و در نتیجه بازی روان تری را تجربه کنند.
- اوورکلاک میتواند به کاربران نیمه حرفه ای، در عملیات های پیچیده و بعضا" طولانی مدت پردازشی و یا رندرینگ - در صورت وجود امکان! - کمک کند تا پردازش سریعتر انجام شده و در وقت گرانبهایشان صرفه جویی گردد.
- اوورکلاک همچنین میتواند به عنوان یک لذت و سرگرمی برای علاقه مندان به سیستم های کامپیوتری مورد توجه قرار بگیرد.
به دلایل فوق و یا به هر دلیلی دیگری که اوورکلاک انجام پذیرد، کسب اطمینان از عملکرد بدون خطای سیستم و پایداری آن، مهمترین اصل برای یک اوورکلاک سالم و موفق به حساب می آید. چرا که در صورت وجود کوچکترین ناپایداری و یا احتمال امکان بروز خطا حین عملیات پردازش ممکن است اوورکلاکر با از بین رفتن اطلاعات با ارزش و یا حتی عدم هماهنگی قطعات سخت افزاری خود روبه رو شود و عملا" کار با سیستم نا مطمئن و یا غیر ممکن گردد.
در حین انجام عملیات تست پایداری، آنچه که مهم است، حفظ و نگهداری قطعه ی اوورکلاک شده تحت شرایط و دمای مجاز آن قطعه است. پس داشتن آگاهی نسبت به حداقل و حداکثر دمای قابل تحمل قطعه اوورکلاک شده از اهمیت حیاتی برخوردار است. همچنین به دلیل اهمیت ولتاژ و نقش مستقیم آن در دمای فطعه، اطلاع از حداقل و حداکثر میزان ولتاژ قابل تحمل برای آن قطعه و پایش آن هنگام انجام تست پایداری اهمیت فراوانی دارد.
برای پایش (Monitoring) دمای یک قطعه و ولتاژ آن، میتوان از این نرم افزار ها بهره برد:
برای پایش دمای تمام قسمتهای سیستم: AIDA64 – HW Monitor
برای پایش دمای هسته های پردازنده: Core Temp - Real Temp
برای اندازه گیری دقیق ولتاژ ورودی و فرکانس پردازنده: CPUz
برای اندازه گیری دقیق ولتاژ ورودی و فرکانس کارت گرافیک: GPUz
- توجه کنید از اجرای همزمان برنامه های HW Monitor با AIDA 64 خودداری کنید.
- توجه کنید از اجرای همزمان Core Temp با Real Temp خودداری کنید.
- توجه کنید از اجرای همزمان برنامه های Core Temp و یا Real Temp با برنامه های HW Monitor و یا AIDA 64 خودداری کنید.
1) برنامه Intel Extreme Tuning Utility
این برنامه شامل بخش های مختلف مانیتورینگ دما، تست پایداری و اوورکلاک پردازنده و گرافیک و رم سیستم است. در حقیقت XTU به نوعی تلاش اینتل برای تجمیع بخش های مختلف مورد نیاز یک اوورکلاکر در یک برنامه ی قدرتمند و جامع به حساب می آید. تست های زمان بندی شده، و بخش اوورکلاک از قسمت های مورد علاقه ی من به این برنامه است.
بروز خطا در تست های پایداری این برنامه اغلب به شکل BSOD است. این برنامه همچنین بخشی به عنوان امتیاز دهی و بنچ مارکینگ دارد تا به سیستم کاربر بر حسب توانایی هایش امتیاز اعطا کند.
برای دریافت آخرین نسخه ی آن میتوانید به اینجا مراجعه کنید. - لینک دوم
2) برنامه Prime95
این برنامه یکی از بهترین و معتبر ترین برنامه های تست پایداری پردازنده است که با توانایی پردازش چند رشته ای خود سلامت سیستم را نشان میدهد. در این برنامه 3 نوع تست در آن قرار دارد. تست اول Small FFTs مختص CPU است که در آن خود پردازنده بیشتر مورد آزمایش قرار میگیرد. در تست دوم Large FFTs مقصود تولید حداکثر دما برای پردازنده و حداکثر مصرف است تا در صورت کمبود ولتاژ در تست، پردازنده error دهد. در تست سوم Blend، که ترکیبی از 2 تست اول به همراه تست RAM سیستم است پردازنده و RAM هر دو تحت فشار قرار گرفته و سیستم به نهایت فشار در این دو بخش میرسد.
در صورتی که رمهای خود را نیز اوورکلاک کرده اید، حتما" از تست سوم Blend استفاده کنید. و برای تست پردازنده بهتر است از تست دوم بهره بگیرید. در صورت عدم پایداری شدید ممکن است با BSOD و ریستارت کامپیوتر مواجه شوید.
این برنامه برای هر رشته ی پردازش یک پنجره داخل خودش ایجاد میکند که کاربر میبایستی با دنبال کردن این پنجره ها از عدم خطای سیستم اطمینان کسب کند. در صورت بروز خطا در محاسبات هر یک از رشته های پردازش، ادامه ی تست را باید متوقف کرد. (در تنظیمات این تست، برای پردازنده هایی که بیشتر از 4 رشته ی پردازشی دارند میتوان پنجره های پردازش را در یک صفحه همکاسه کرد.)
محاسبات این تست تا بی نهایت میرود. پس:
- برای دوستانی که برای گیم اوورکلاک میکنند، برای اطمینان حاصل کردن از بی خطا بودن اوورکلاک اجرای حدود 25 دقیقه این تست لازم است. تکرار میکنم تست باید Error-Free یا عاری از هر نوع خطا باشد.
برای دانلود آخرین ورژن این برنامه می توانید به اینجا مراجعه کنید - لینک دوم. {این نرم افزار شامل ورژن های مختص سیستم های 64 بیتی و 32 بیتی به شکل مجزا است.}
3) برنامه Cinebench 15
این برنامه شامل یک تست رندر برای پردازنده و یک تست OPEN GL برای کارت گرافیک است. هرچند این برنامه بیشتر به عنوان یک بنچ مارک برای امتیاز دهی به میزان قدرت پردازنده به حساب می آید اما در صورت وجود خطا در اوورکلاک و یا ناپایداری، هنگام عملیات رندرینگ error میدهد.
برای تست اولیه اورکلاک پردازنده ابتدا تست با این برنامه پیشنهاد می شود.
این برنامه شامل 2 نسخه ی 32 بیتی و 64 بیتی است که برای دانلود آخرین ورژن آن میتوانید به اینجا مراجعه کنید.
4) برنامه AIDA64
آیدا که قبلا" به نام اورست مشهور بود، یکی از بهترین برنامه های اطلاعات سخت افزاری و تست آنهاست. این برنامه در ورژن های مختلفی عرضه شده است، که بهترین و کاملترین آن، ورژن Extreme Engineering Edition است. نوع پسورد فعال کننده آیدا، ورژن نرم افزار را مشخص میکند. پس هنگام زدن پسورد دقت کنید پسورد مخصوص Extreme Engineering Edition آن را وارد کنید.
خود برنامه شامل دنیایی از نرم افزارهای و اطلاعات مربوط به سیستم است که در اینجا مجالی برای توضیح همه ی آنها نیست، پس یک راست میرویم سراغ System Stability Test آن که از طریق منوی Tools قابل دسترسی است. این بخش سامل تست های CPU، FPU، Cache، Memory، هارد دیسک و کارت گرافیک است که با زدن تیک کنار هرکدام از این بخش ها، فعالیت و بارگذاری روی آنها به 100% میرسد. البته مثلا" برای تست گرافیک دیگر نیازی نیست CPU هم تست شود. خوشبختانه خود این برنامه شامل بخش های مونیتورینگ ولتاژ و دماست که میتواند همزمان این اطلاعات را به کاربر بدهد. (اگر از SSD استفاده میکنید از تست هارد دیسک آن خودداری کنید.)
انتظار نداشته باشید هنگام بروز خطا این برنامه به شما اطلاعی بدهد؛ از تست پایداری این برنامه بیشتر برای ثبات سخت افزاری استفاده میشود. به این شکل که در صورت وجود ناهماهنگی بین اجزای سخت افزاری هنگام اوورکلاک، انتظار میرود سیستم BSOD بدهد و کامپیوتر ریستارت میشود. همچنین از اهمیت این تست در چک کردن دمای قطعات و همچنین ولتاژ پاور است که افت نکند! پس به نوعی تست پاور نیز به حساب می آید چرا که زمانی که اجزای سیستم همه تحت فشار قرار بگیرند پاور به حداکثر میزان تولید برق خود میرسد و در صورت وجود کوچکترین نارسایی در پاور سیستم، سیستم BSOD میدهد و یا در قسمت مانیتورینگ شما میتوانید افت ولتاژ و یا نوسان آن را مشاهده کنید. این برنامه شامل یک بسته ی بنچ مارک برای امتیاز دهی به بخش های مختلف سیستم نیز به حساب می آید.
برای دریافت آخرین نسخه ی آن میتوانید به اینجا مراجعه کنید. (در اغلب سایت های دنلود فارسی زبان میتوان به آخرین نسخه ی این برنامه به همراه پسورد آن دسترسی داشت)
5) برنامه Memtest
از جمله برنامه های خوب ارائه شده برای تست رم هاست که با به اجرا درآوردن چند باره ی این برنامه و اختصاص بخشی از رم به هر کدام از صفحه ها میتوان از بی نقص بودن کارکرد رمها هنگام اوورکلاک رم اطلاع پیدا کرد.
برای اطمینان از اینکه رمها عاری از خطا کار میکنند در این تست باید بیش از 95% از رم خود را تحت فشار محاسباتی قرار دهید. ابتدا با رفتن به Task Manager و رفتن به تب Performance از میزان خالی بودن رم خود اطلاع کسب کرد، مثلا" در تصویر زیر روی سیستم 8 گیگ رم دارم. که به دلیل استفاده از گرافیک آنبرد، سیستم 1 گیگ آن را به گرافیک اختصاص داده، و مجموع رم در اختیار بقیه سیستم 7.1 گیگ است. که از این 7.1 گیگ، به مقدار 1.5 گیگ آن توسط سیستم در حال استفاده است.
در نهایت از 8 گیگ میماند 5.6 گیگ رم خالی. من برای استفاده از این برنامه، 4 بار بازش کردم، به هر پنجره 1350 مگابایت (جمعا" 5.4 گیگ) از رم را برای تست اختصاص دادم. و پشت سر هم دکمه ی استارت را زدم. یعنی بیش از 97% رم سیستم را تحت آزمایش قرار دادم. (200 مگ را باز گذاشتم که سیستم خفه نکند.)
دقت کنید سیستم در این تست به شدت با کمبود رم مواجه میشود طوری که ویندوز پشت سر هم ممکن است به شما اخطار کمبود رم بدهد. منتها شما باید به این اخطار ها بی توجهی کنید. مثلا در یکی از اخطار ها از شما میخواهد که بعضی برنامه ها را ببندید که نباید به حرفهایش گوش دهید!
در یک تست معمول، وقتی 25% از رم تست شد میشود تقریبا" اطمینان کرد که رمها به درستی کار میکنند اما برای اطمینان 100% باید گذاشت تا تست بالای 100% از رمها را تست کند.
در صورت بروز خطا در هر یک از پنجره ها آن تست متوقف میشود و شما نیز باید بقیه برنامه ها را ببندید و با تغییرات در اوورکلاک مجددا" تست را از سر بگیرید.
برای دانلود این برنامه میتوانید به اینجا مراجعه کنید.
6) برنامه PC Mark 10
جدیدترین برنامه ی بنچ مارکینگ و تست سیستم شرکت فنلاندی فیوچر مارک است که با پشتیبانی کامل از ویندوز 10 و DX12 به تازگی عرضه شده است. این برنامه به خوبی پایداری سیستم را نشان می دهد.
برای دانلود آن میتوانید به اینجا مراجعه بفرمایید.
7) برنامه 3DMark
برنامه ی بنچ مارک شرکت فیوچرمارک که قابلیت پشتیبانی از ویندوز 8 را نیز داراست.
این برنامه جدید تر و به روزتر از نسخه ی 3DMark 11 است و میتواند سخت افزار های جدید را به راحتی پشتیبانی کند.
برای دانلود آن میتوانید به اینجا مراجعه بفرمایید.
8) برنامه 3D Mark11
معروفترین نرم افزار شرکت فنلاندی فیوچر مارک است که قابلیت های مختلف گرافیکی سیستم ائم از تسلیشن، شیدرها، پردازنده، رم، و در کل هر آنچیزی که یک کامپیوتر برای اجرای بازی به آن نیاز دارد را تست میکند. از جمله معروفترین بنچ مارکها برای امتیازدهی در بررسی های کارتهای گرافیکی است. این برنامه بخش های مختلف کامپیوتر را تحت فشار شدید گرافیکی قرار میدهد و سربلند بیرون آمدن از تست های مراحل مختلف این برنامه، حاکی از پایداری خوب یک سیستم است. در حالت اوورکلاک نیز از جمله تست هایی است که میتواند پایداری اوورکلاک را نشان دهد. این برنامه مختص ویندوز 7 است.
برای دانلود آن میتوانید به اینجا مراجعه بفرمایید.
9) برنامه 7 PC Mark
PC Mark 7 بیشتر یک نرم افزار بنچ مارک ویندوز 7 و 8 است که میتوانید برای تست کلی پایداری از مجموع همه ی قطعات سیستم از آن استفاده کنید. این تست به تنهایی نمیتواند اوورکلاک تنها یک بخش را تایید کند اما در کل هنگامی که چند بخش سیستم مثلا" پردازنده و رم و کارت گرافیک را اوورکلاک کردید، این تست بخش های مختلف سیستم را تحت فشار قرار داده و پایداری کلی سیستم را می سنجد و البته به آن امتیاز میدهد.
برای دانلود آن میتوانید به اینجا مراجعه بفرمایید.
10) برنامه OCCT
این برنامه اگر چه دارای تست های پایداری پردازنده و کارت گرافیک است، اما متاسفانه سنسورهای دمای آن گاهی به درستی عمل نمی کنند و گاهی با دیگر برنامه های مونیتورینگ تداخل ایجاد می کند. اما چیزی که مرا واداشت که نام این برنامه را عنوان کنم، تست پایداری Power Supply است. از این لحاظ یکی از بهترین برنامه های تست پاور به حساب می آید که میتواند همزمان تمام سیستم شامل رم، گرافیک، پردازنده را تا اوج فشار زیر لود کامل ببرد و مصرف سیستم را به حداکثر خود برساند تا پاور سیستم مجبور به تولید برق با نهایت توان خود شود. بدیهی است در صورتی که پاور مشکلی داشته باشد، و یا اینکه کمبودی داشته باشد، گراف ها و نمودارهای ریل های مختلف تغذیه کننده ی سیستم ائم از 12 ولت و 5 ولت و 3.3 ولت و ولتاژ پردازنده افت ولتاژ را نشان خواهد داد. و یا در صورت ناپایداری سیستم، با BSOD مواجه خواهید شد.
- بین 5 تا 20 دقیقه انجام تست پاور این برنامه برای آزمایش پایداری پاور و چک کردن قدرت پاور در حفظ ولتاژهای خروجی آن پیشنهاد میشود.
برای دریافت آخرین نسخه ی آن میتوانید به اینجا مراجعه کنید. (لینک دانلود در پایین صفحه سایت سازنده است)
11) برنامه های Super Pi
تست Super Pi یکی از تست های محبوب رم است که در آن با شمارش عدد پی تا سقف 32 میلیون مرحله، امکان تست رم را فراهم میکند. در صورت ناپایداری در رم سیستم و یا احتمال بروز خطا، این برنامه اعلان خطا و یا تقلب در محاسبات میکند و در ناپایداری های شدید باعث BSOD میشود.
لازم به ذکر است این برنامه ذاتا" تک رشته پردازشی Single-Threaded است و جان میدهد برای تست رم سیستم هایی که پردازنده ی آنها یک یا دو هسته دارد. در این برنامه سرعت محاسبه ی عدد پی به عنوان یک امتیاز و بنچ مارک برای اندازه گیری قدرت سیستم به کار میرود.
برای دریافت آخرین نسخه ی آن میتوانید به اینجا مراجعه کنید.
12) برنامه Hyper Pi
به دلیل تک پردازشی بودن برنامه Super Pi، برنامه ی تست Hyper Pi معرفی شد که با اجرای چندین تست Super Pi به صورت همزمان به ازای هر رشته پردازشی موجود برای پردازنده، یک تست سنگین چند رشته ای Multi-Threaded را بر روی کامپیوتر اجرا میکند. هرچند این برنامه هنوز نسخه ی بتای آن در دسترس است، اما به عنوان یک بنچ مارک برای امتیاز دهی به قدرت محاسباتی رم سیستم به کار میرود و الحق این تست یکی از سنگین ترین تست های کامپیوتر است و به پایان بردن آن بدون هنگ کردن سیستم، کار کوچکی نیست.
برای دریافت آخرین نسخه ی آن میتوانید به اینجا مراجعه کنید.
13) برنامه Unigine Superposition
این تست از بنچ مارکهای جدید موتور Unigine است که از DX12 پشتیبانی می کند و صرفا" قابل استفاده در ویندوز های نسخه 64 بیتی است. بسیار سنگین است و 1.24 گیگابایت حجم دارد.
برای دریافت آخرین نسخه آن میتوانید به اینجا مراجعه کنید.
14) برنامه Unigine Heaven
تست بهشت، از تست های قدیمی (فاقد پشتیبانی از ویندوز 10) و سنگین برای کسب اطمینان از پایداری GPU گرافیک است که GPU را تا نهایت لود تحت فشار قرار میدهد. این برنامه ذاتا" یک بنچ مارک برای امتیاز دهی به قدرت گرافیکی سیستم است اما میتواند به عنوان تست سلامت اوورکلاک GPU نیز به کار رود. هنگام انجام این تست، 6 دانگ حواستان به دمای گرافیک باشد.
عموما" خطا در اوورکلاک خود را به شکل پارتیکل/ دونه دونه های رنگی، سیاه شدن مانیتور و یا در صورت ناپایداری شدید به صورت BSOD بروز میکند.
برای دریافت آخرین نسخه آن میتوانید به اینجا مراجعه کنید.
15) برنامه wPrime
یکی از برنامه های تست پایداری CPU است که با انجام برخی معادلات و ایجاد چندین رشته ی پردازشی Multi-Threaded، پردازنده و قدرت آن را می سنجد. این تست 2 حالت 32M و 1024M دارد. در صورتی که از میزان اوورکلاک بالایی استفاده میکنید میشود ابتدا از تست کوتاه 32M برای شروع و چک کردن دمای پردازنده استفاده کنید و سپس در صورت پاس شدن برای اطمینان از صحت عملکرد پردازنده، باید تست 1024M را اجرا کنید و تا پایان آن منتظر بمانید. بدیهی است در صورت بروز هر نوع خطا، ممکن است ویندوز error و یا نرم افزار به شما error دهد و یا اینکه در صورت عدم پایداری شدید ممکن است با BSOD و ریستارت کامپیوتر مواجه شوید. برای دانلود آخرین ورژن این برنامه می توانید به اینجا مراجعه کنید.
16) برنامه Intel Burn Test
از جمله تست هایی است که پدرجد پردازنده را به جلوی چشمانش می آورد. در این تست ما با 10 بار فشار شدید بر روی پردازنده مواجهیم، که میتواند هر پردازنده ای را تا سرحد جان، به اوج فشار ببرد و لب تشنه بازگرداند.
یکی از سریعترین راهها برای اطمینان از صحت اوورکلاک پردازنده است.
برای دانلود این برنامه میتوانید به اینجا مراجعه کنید.
17) برنامه ASUS PC Diagnostics
از دیگر برنامه های تست سخت افزاری است که میتواند بخش های مختلف سیستم را تحت فشار قرار دهد.
برای دانلود آن می توانید به اینجا مراجعه کنید.
18) برنامه Furmark
از دیگر برنامه های تست GPU و کارت گرافیک است که میتواند پایداری آن را نشان دهد.
این نرم افزار را نباید بر روی لپتاپ و یا کارتهای گرافیک رفرنس استفاده کرد چرا که قطعه را بشدت تحت فشار قرار میدهد. کم ندیدم سیستم هایی که با Furmark گرافیکشون سوخته و رفته.
برای دانلود آن می توانید به اینجا مراجعه کنید.
19) برنامه PassMark PerformanceTest
یکی از بهترین برنامه های تست کامل سیستم شامل تست هایی برای آزمایش پایداری و بنچ مارکینگ برای کلیه بخش ها حتی درایو نوری است. این نرم افزار معروف را می توان برای تست پایداری و همچنین بررسی افزایش قدرت سیستم در نتیجه اورکلاک استفاده کرد.
نسخه ی کرک شده و فول ورژن آن در سایت های نرم افزاری ایرانی قابل دانلود است.
برای دانلود آن می توانید به اینجا مراجعه کنید.
20) برنامهWindows Experience Index
و در پایان، زمانی که به هیچ یک از نرم افزار های فوق دسترسی ندارید، و فقط پایداری معمول یک سیستم را میخواهید بسنجید، بخش Windows Experience Index که به قطعات سیستم امتیاز میدهد یکی از دم دست ترین ابزار های تست پایداری سیستم است که در صورت وجود خطا در درایور ها، و یا مشکلات سخت افزار ائم از اوورکلاک، این تست پیغام خطا میدهد و نمیتواند تست را به پایان ببرد. در صورتی که این برنامه نتواند امتیاز درست به قطعات بدهد و یا با پیغام خطا متوقف شود، و یا با BSOD سیستم ریستارت شود، نشان از این است که سیستم مشکل دارد. این برنامه در کنترل پنل ویندوز 7 و 8 در بخش Performance Information and Tools قابل دسترسی است.
قابل ذکر است رابط کاربری این بخش در ویندوزهای 8.1 و 10 حذف شده است و کاربران برای انجام این تست باید با استفاده از پنجره ی CMD و تایپ دستور Winsat formal و یا Winsat formal -restart به انجام آن مبادرت کنند. امتیازات در فولدر C:\Windows\Performance\WinSAT\DataStore به صورت فایل XML تحت عنوان Formal.Assessment Initial در دسترس خواهد بود. با بازکردن آن فایل توسط مرورگر اینترنت و مراجعه به بخش SystemScore میتوان امتیازات را مشاهده کرد.
نویسنده: آرمین ابیشی